CUMHURİYET

M. Kemal Paşa ziyarete gelen Refik Şevket Bey'e telgrafları gösterdi, '' Bir millet bağımsız olmak için kendi bir bedel ödemeye hazır değilse kim ne yapabilir...''dedi, ''.. Biz can havliyle dirildik, uyandık, olağanüstü bir iş başardık. Şimdi bu uyanışı sürekli kılmak için çalışmalıyız.''
Refik Şevket Bey ''Umarım artık uyumayız'' dedi.
M. Kemal Paşa daha da ciddileşti: '' Emperyalizm bizi affeder mi? Yüz yıllık emeğinin ürünü Sevr'i ve Üçlü Anlaşma'yı tarihe gömdük. Hevesi kursağında kaldı. Affetmez. Bizi yine uyutmak, istediklerini yaptırmak isteyecektir. Onun için gözümüzü daima dört açmalı ve çok çalışmalıyız. Tarihimizi iyi bilmeli, bağımsızlık bilincini güçlendirmeliyiz.''

Nitekim M. Kemal Paşa'nın anlattığı bu konuyu, Lozan konferansı esnasında, Lord Curzon ve ABD temsilcisi İsmet Paşa'ya şöyle dile getiriyordu.
Lord Curzon: ''Bir neticeye varacağız ama biz memnun ayrılmayacağız. Hiçbir işte bizi memnun etmiyorsunuz. Hiç bir dediğimizi, makul olduğuna, haklı olduğuna bakmaksızın kabul etmiyorsunuz. Hepsini reddediyorsunuz. En nihayet şu kanaata vardık ki ne reddederseniz hepsini cebimize atıyoruz. Memleketiniz haraptır. İmar etmeyecek misiniz? Bunun için paraya ihtiyacınız olacaktır. Parayı nereden bulacaksınız? Para bugün dünyada bir bende var, bir de yanımdakinde. Unutmayın, ne reddederseniz hepsi cebimdedir. Nereden para bulacaksınız? Fransızlaradan mı? Para kimsede yok. Ancak biz (İngiltere) verebiliriz. Memnun olmazsak kimden para alacaksınız? Harap bir memleketi nasıl kurtaracaksınız? İhtiyaç sebebiyle yarın para istemek için karşımıza gelip diz çöktüğünüz zaman bugün reddettiklerinizi cebimizden birer birer çıkartıp size göstereceğiz.''

Cumhuriyet-Turgut Özakman